Tìm hiểu về cây xoan: đặc điểm và tác dụng
Cây xoan là một trong những loại cây trồng rất phổ biến ở vùng nông thông phía Bắc với đặc điểm là có độc nhưng lại được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực.
Tại những vùng nông thôn miền Bắc thì cây xoan được biết đến là một loại cây trồng cực kỳ quen thuộc. Hầu hết mọi người chỉ được cảnh báo rằng đây là một loại cây có độc không được ăn quả của chúng. Mà ít người biết được rằng bên cạnh việc tạo bóng mát và có thể sử dụng gỗ thì loài cây này vẫn còn sở hữu rất nhiều tác dụng khác nhau trong đời sống hiện nay. Vì vậy hãy cùng Nhà Bếp Hoàng Gia đi sâu vào tìm hiểu chi tiết về loại cây này dưới đây.
1, Đôi nét tổng quan về cây xoan
Cây xoan trong tiếng Hán là luyện, khổ luyện hoặc người miền Trung gọi là cây thầu đâu. Ngoài ra chúng còn được gọi là xoan ta để phân biệt với những loại xoan từ Ấn Độ hay xoan nhà để phân biệt với những cây xoan rừng. Không chỉ có tên gọi phong phú trong tiếng Việt mà trong tiếng Anh chúng cũng có nhiều tên gọi khác nhau như: Chinaberry (do được trồng nhiều ở Trung Quốc), White Cedar, Persian Lilac, Bead Tree,...
Đây là một chủng loại cây thân gỗ với lá rụng sớm thuộc họ Xoan. Loại cây này ban đầu có nguồn gốc ở Úc, Ấn Độ và các tỉnh phía Nam Trung Quốc. Ở nước ta hiện nay thì loại cây này đang được trồng để làm kinh tế cũng như phủ xanh đồi trọc, chống lũ quét – sạt lở đất tại những tỉnh miền núi phía Bắc cũng như là Tây Nguyên, Lâm Đồng, Kon Tum, Bình Thuận,...
2, Khám phá đặc điểm của cây xoan
Cây xoan là một loại cây thân gỗ thẳng đứng với cây trưởng thành thường cao từ 7 – 12m (loại cây này ở Bắc Úc có thể cao đến 40m) với đường kính khoảng 60cm. Bỏ cây gỗ có xù xì mang màu nâu hoặc một số cây có vỏ trắng và có những vết nứt chạy dọc theo thân cây từ gốc đến ngọn. Cành cây khá mềm, giòn nên rất dễ gãy với mỗi cành lại chia thành nhiều nhánh nhỏ để tạo nên một tán lớn và ngả xuốn.
Lá của loại cây này thường mọc so le với cuốn lá dài khoảng 15cm. Đặc điểm của lá là có phần trên màu lục sẫm, mặt dưới màu xanh nhạt đồng thời 2 mặt đều nhẵn và mép lá có khía răng cưa. Còn rễ của loại cây này sẽ có dạng phiến cuộn và thường có màu nâu tím hoặc là nâu tro.
Phần hoa của cây xoan thường có 5 cánh, kíc thước nhỏ có màu trắng và thường mọc thành chùm lớn cùng mùi thơm dịu nhẹ mang đến một nét đẹp rất tinh tế và cuốn hút. Loại cây này thường ra hoa vào khoảng tháng 2, 3 âm lịch sau đó kết quả. Quản xoan thuộc nhóm quả hạch có hình oval giống như quả trứng với kích thước khoảng 1 – 1,5cm. Quả khi non có màu xanh và khi chín sẽ chuyển thành màu vàng rồi thành vàng sậm hoặc vàng nâu.
3, Tìm hiểu về độc tính của xây xoan
Cần chú ý rằng tất cả bộ phận của loại cây này đều mang độc tính bao gồm Tetranortriterpen cùng các nhựa chưa xác định. Loại động có hàm lượng cao trong quả và lá với khoảng 15g hạt xoan có thể giết chết một con heo nặng khoảng 22kg. Nếu con người ăn phải sẽ bị ngộ độc rất nghiêm trọng.
Người bị ngộ độc có thể xuất hiện những triệu chứng như: nôn mửa, mất vị giác, tiêu chảy hoặc táo bón – trong phân có chứa máu, sung huyết phổi, tổn thương dạ dạy hoặc trụy tim,... Đặc biệt là nếu không được chữa trị kịp thời thì hoàn toàn có thể tử vòng sau khoảng 24 tiếng đồng hồ.
4, Tác dụng của cây xoan
Tuy loại cây này có độc tính ở hầu hết các bộ phận nhưng chúng hiện vẫn được ứng dụng rất rộng rãi trong cuộc sống. Với mỗi bộ phận lại có những tác dụng cụ thể trong nhưng lĩnh vực khác nhau. Chi tiết như sau:
Tác dụng của gỗ cây xoan
Loại cây này cho chất lượng gỗ khá tốt và loại gỗ này được xếp vào nhóm VI theo bảng phân loại gỗ ở nước ta hiện nay. Loại gỗ này có đặc điểm là thớ màu trắng, bề mặt mịn với hệ vân đẹp và sắc nét. Bên cạnh đó trong gỗ không có độc với hương thơm dễ chịu. Tuy chúng có khả năng chống va đập kém nhưng độ bền lại rất cao.
Cùng với những đặc điểm này nên hiện gỗ xoan đang được ứng dụng nhiều trong việc làm các đồ dùng nội thất như: tủ quần áo, giường ngủ, bàn ghế,... Đặc biệt là độ bền cao nên thường được sử dụng trong việc xây dựng những căn nhà gỗ truyền thống. Nhưng do gỗ xoan dễ bị mối mọt và cong vện nên trước khi thi công cần phải được ngâm bùn ao hoặc tẩm sấy kỹ lưỡng để hạn chế tình trạng này.
Tác dụng của lá cây
Lá cây không chỉ giúp tạo bóng mát mà còn có đặc điểm là mùi hắc và có hàm lượng độc tính khá coa. Vì vậy chúng thường được sử dụng để làm thuốc trừ sâu có nguồn gốc tự nhiên hoặc là làm phân xanh để giúp bảo quản lương thực. Ngoài ra nếu lấy những lá bánh tẻ mọc ở gốc đi xao vàng hoặc hơ lửa rồi bóp lên những chỗ đau lưng hiệu quả. Ngoài ra có thể lấy lá xoan kết hợp sả, lá cây bông cò và lá cây ngủ ngày rửa sạch đun nướng tắm để chữa viêm da, ghẻ lở. Tuy nhiên do lá cây có độc tính nên chỉ dùng bôi ngoài da, tuyệt đối không được ăn hay sử dụng cho phụ nữ có thai, người cho con bú hay người có tỳ vị yếu.
Tác dụng của hoa và hạt của cây xoan
Hoa xoan rất xinh đẹp và có mùi thơm nên giúp tạo hiệu ứng cảnh quan rất tốt. Còn hạt xoan thì thường tròn và cứng nên thường được làm các chỗi tràng hạt hay các vật phẩm tương tự. Tuy nhiên trong thời buổi hiện nay với công nghệ nhựa plastic thịnh hành thì vật liệu này đã dần thay thế hạt xoan.
Tác dụng của vỏ cây xoan
Hiện nay vỏ cây xoan thường được dùng rộng rãi trong chữa bệnh. Tuy nhiên cũng giống như lá xoan, các bài thuốc này chỉ dùng để bôi ngoài da hay rửa và không sử dụng cho người mang thai, phụ nữ đang cho con bú hay người bị tỳ vị yếu. Cụ thể như:
- Trị ngứa âm hộ: Lấy 30g vỏ cây xoan, 20g hạt tiêu, 25 lá khuynh diệp tươi, 30g lá đào tươi, 30g hoàng bá và 50g vỏ rễ lựu tươi rồi cho vào ấm đun sôi. Sau đó tiến hành lọc bã và cho băng phiến vào. Tiếp theo lấy dung dịch này đi xông hoặc rửa âm hộ.
- Trị viêm da, ngứa da, ghẻ lở: Lấy vỏ cây xoan, cây bông cò, nghệ vàng và gừng dã nhỏ lọc lấy nước. Tiếp theo lấy nước này trộn cùng thách cao sống, chánh tam tiền rồi đổ rượu trắng vào để sắc keo lại. Sau đó bôi vào những nốt ngứa, ghẻ 1 ngày 2 lần.
Kết luận
Trong nội dung bài viết trên đây Nhà Bếp Hoàng Gia đã cùng mọi người đi sâu vào tìm hiểu về cây xoan thông qua đặc điểm và công dụng của chúng. Mong rằng với những thông tin trên đây sẽ hữu ích cho mọi người trong cuộc sống hàng ngày.
